Zrozumieć zło
Treść
Człowiek w swoim życiu natrafia na różne postacie zła, jak choroba fizyczna lub psychiczna, zło moralne, społeczne czy fizyczne. Jego realności doświadczają ludzie pod każdą szerokością geograficzną i w każdym pokoleniu. W różnych aspektach może też być ono rozpatrywane. Dlatego problem ten leży w obrębie zainteresowania medycyny, psychologii, etyki, teologii, socjologii, polityki oraz filozofii.
Właśnie ta ostatnia perspektywa stała się przedmiotem rozważań wybitnego filozofa o. prof. Mieczysława Alberta Krąpca. We wznowionej w ubiegłym roku książce "Dlaczego zło?" zgodnie z charakterem filozofii realistycznej szuka wyjaśnienia tego faktu przez wskazanie jego ostatecznych przyczyn.
W dziejach ludzkiej myśli pojawiły się trzy koncepcje aspirujące do wyjaśnienia zła. Dwie z nich sprowadzają się do twierdzenia, że albo w świecie istnieje dualizm dobra i zła, a więc zło jest pozytywnym bytem, albo neguje się realność zła, wiążąc jego istnienie ze sposobem postrzegania świata przez człowieka. W świetle realizmu obydwie koncepcje są niemożliwe do przyjęcia.
Ojciec prof. M.A. Krąpiec odwołuje się natomiast do koncepcji Arystotelesa i św. Tomasza, w której zło uznawane jest za brak należnego dobra. Samo ujęcie zła może się dokonać na tle poznania rzeczywistości. W poznaniu przednaukowym zło ujawnia się jako określone braki w rzeczach - brak ręki, brak zdrowia, brak wiedzy itd. Jako brak zło samo w sobie jest niepoznawalne, bo nie jest bytem o określonej istocie. Dlatego może być dostrzeżone i zrozumiane na tle intelektualnego poznania natury tego bytu, w którym się ono ujawnia, ale ostatecznie wyjaśnić się nie da.
W bycie wyróżnia się elementy istotne, integralne i doskonałościowe. Brak w elementach istotnych nie może wystąpić, gdyż one stanowią o jego naturze, bez której nie mógłby on istnieć. W przypadku człowieka są to takie elementy jak zwierzęcość i rozumność (zgodnie z definicją, która mówi, że człowiek jest animal rationale - zwierzęciem rozumnym). Braki bytowe mogą natomiast wystąpić w elementach integralnych - w przypadku człowieka będzie to chociażby brak części ciała, np. brak ręki, brak jakiegoś narządu - oraz w elementach doskonałościowych, jak np. brak należnej wiedzy, brak należnych umiejętności.
"(...) zło jako brak bytu nie może być wyjaśnione ostatecznie, bo wszelkie wyjaśnienia dokonują się poprzez odwołanie się do bytu - a zło jest właśnie brakiem bytu. Zło dla rozumu pozostaje tajemnicą. Wiara chrześcijańska (Apokalipsa św. Jana) wskazuje na rozwiązanie ostateczne - poprzez ukazanie nowego nieba i nowej ziemi, gdzie już zła nie będzie, gdyż Bóg będzie wszystkim we wszystkim" - pisze o. Krąpiec.
Piotr Mazur
M.A. Krąpiec, Dlaczego zło? Rozważania filozoficzne, Lublin 2005, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Katedra Metafizyki KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin, tel. (081) 445 43 88, www.ptta.w.pl.
"Nasz Dziennik" 2006-01-24
Autor: ab