Zmarła gen. Elżbieta Zawacka
Treść
Po długiej chorobie zmarła w sobotę w Toruniu prof. gen. Elżbieta Zawacka, ps. "Zo", "Zelma", legendarny kurier Komendy Głównej Armii Krajowej. Była jedyną kobietą wśród cichociemnych podczas II wojny światowej i drugą Polką w historii Wojska Polskiego awansowaną do stopnia generała brygady.
Urodziła się 19 marca 1909 roku w Toruniu, który wtedy należał do Niemiec. W wolnej Polsce skończyła szkołę podstawową i gimnazjum, po którym rozpoczęła studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Później pracowała jako nauczycielka w szkole średniej, będąc jednocześnie instruktorem Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK), a później komendantem PWK w Regionie Śląskim.
Po wybuchu II wojny światowej Zawacka walczyła w obronie Lwowa w szeregach Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej, a w październiku 1939 roku wstąpiła do Służby Zwycięstwu Polski. Z początku organizowała w oparciu o struktury PWK niezależną grupę SZP na Śląsku, lecz już pod koniec 1940 roku dostała przydział do Wydziału Łączności Zagranicznej Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej "Zagroda". Od połowy 1941 roku działała w charakterze kuriera na trasie między Warszawą a Berlinem, przenosząc ważne meldunki i informacje, które docierały do Londynu. Dwa lata później wyruszyła jako emisariuszka komendanta głównego AK Stefana Roweckiego do sztabu naczelnego wodza w Londynie, gdzie spotkała się z gen. Władysławem Sikorskim i zrelacjonowała mu sytuację w okupowanym kraju. Wracając z Londynu, trafiła do grupy cichociemnych, wraz z którymi dotarła do Polski, skacząc z samolotu ze spadochronem. Działała później w dowództwie Wojskowej Służby Kobiet (WSK) i brała udział w powstaniu Warszawskim, gdzie zaangażowała się w pracę w łączności, w szpitalu powstańczym i w akcjach przeciwpożarowych. Po kapitulacji powstania dotarła do Krakowa, skąd kierowała działalnością kurierską na trasach prowadzących do Szwajcarii. Za swoje zasługi została mianowana kapitanem, a później majorem Wojska Polskiego.
Po wojnie Elżbieta Zawacka podjęła na nowo pracę konspiracyjną, wstępując do Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" - obszar zachodni. Pracowała jako inspektor w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, a później jako nauczycielka. W 1951 roku została aresztowana przez UB i skazana na 10 lat więzienia, które opuściła jednak cztery lata później, wracając do pracy w szkolnictwie. W 1965 roku uzyskała doktorat nauk humanistycznych na Uniwersytecie Gdańskim, zaś w 1973 r. habilitowała się i pracowała tutaj jako docent andragogiki. Po powrocie do rodzinnego Torunia podjęła pracę w Instytucie Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, gdzie była założycielką Zakładu Andragogiki (na skutek represji SB został on rozwiązany w 1978 roku). W latach osiemdziesiątych Elżbieta Zawacka związała się ze środowiskiem "Solidarności" i założyła Klub Historyczny działający formalnie od 1987 roku przy Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim w Toruniu. Co ważne, już od lat 60. zajmowała się gromadzeniem materiałów historycznych dokumentujących działalność Armii Krajowej w czasie wojny, doprowadzając w 1990 roku do powołania Fundacji Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek w Toruniu.
W 1995 roku została mianowana profesorem nauk humanistycznych i otrzymała od prezydenta RP najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. Siedem lat później Instytut Pamięci Narodowej przyznał jej tytuł Kustosza Pamięci Narodowej, zaś w 2006 roku prezydent RP Lech Kaczyński awansował ją do stopnia generała brygady. Była drugą kobietą w polskiej armii, po Marii Wittek, awansowaną do tego stopnia.
Uroczystości pogrzebowe Elżbiety Zawackiej odbędą się 17 stycznia w Toruniu. Zaplanowano, że trumna z ciałem zmarłej zostanie wystawiona w Ratuszu Staromiejskim, natomiast Msza Święta żałobna będzie odprawiona w katedrze Świętych Janów. Pogrzeb, zgodnie z wolą zmarłej, odbędzie się na cmentarzu Świętego Jerzego.
Piotr Czartoryski-Sziler
"Nasz Dziennik" 2009-01-12
Autor: wa