"Za grzech świata"

Treść

Od niedawna w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie oglądać można wystawę "Za grzech świata... Tematy pasyjne w sztuce ludowej". Eksponaty datowane na XIX i XX stulecie, a pochodzące ze zbiorów Muzeum układają się w pełne dramatyzmu i napięcia cykl pomyślany przez Alicję Mironiuk-Nikolską.
Na ekspozycji znalazło się zarówno malarstwo na desce, szkle, papierze, jak też i drzeworyty. Drewniane rzeźby, niekiedy zostały pokryte polichromią; Ukrzyżowany Chrystus i adorujące Go anioły miewają zmierzwione konopne włosy, a opaska na biodrach (perizonium) powstała na przykład z barwionej kory czy kawałków tkaniny. Dzieła są w większości anonimowe, poza tymi pochodzącymi z czasów nam bliskich. Duże wrażenie robi na zwiedzających oprawa plastyczna prezentowanych eksponatów. Jest ona zasługą Wiesławy Szyper. Z zainscenizowanej na sali łąki wyrastają cynobrowe cokoliki i takież same połacie ścian. Stają się one sceną dla rozgrywającego się dramatu Misterium Paschalnego. Jest to wijący się łagodnie kobierzec z suchych ziół, zbóż, polnych kwiatów (np. popularnej kocanki, lawendy czy dziewanny), gdzieniegdzie wyrastają ostrokrzewy czy czerwone róże. Rozmieszczenie roślinności nie jest przypadkowe, wchodzi bowiem w symboliczną relację z prezentowanymi dziełami. Najwięcej zbóż jest w scenach "Ostatniej Wieczerzy", natomiast przy scenach "Opłakiwania" i "Złożenia do grobu" pojawiają się w obfitości róże i wiszące na suchych gałęziach intensywnie czerwone owoce. Jakby przez kontrast pośrodku sali wyrasta Golgota - złowieszcze miejsce kaźni z rzędami suchych gałęzi - chrustu. Zainscenizowanie kwiecistej łąki jest równocześnie próbą umiejscowienia wydarzeń mistycznych, o wymiarze ponadczasowym, w bliskiej nam rodzimej rzeczywistości.
Dzieła na ekspozycji pogrupowane zostały chronologicznie. Umieszczone na ścianach cytaty z Ewangelii kierują uwagę na poszczególne stacje Drogi Krzyżowej, z tą jednak różnicą, że opowiedziane tu Misterium Paschalne otwiera triumfalny "Wjazd Chrystusa do Jerozolimy", wieńczy zaś Jego chwalebne Zmartwychwstanie. Obecne w Muzeum sceny pasyjne, pośród których dominuje "Ukrzyżowanie", są ilustracjami przekazów biblijnych i tradycji ludowej: Chrystus przed Piłatem, Biczowanie, Ukoronowanie Cierniem, Ecce Homo, Zdjęcie z Krzyża, Pieta, Złożenie do Grobu.
Większość dzieł nosi na sobie znamiona upływającego czasu i kultu, jaki odbierał cierpiący Mesjasz. Okaleczone przez historię figury, krzyże, pozbawione lub częściowo obdarte z polichromii rzeźby stają się jeszcze bardziej dramatyczne. Warto zauważyć, że ich twórcy czerpali z tradycyjnych kanonów sięgających nawet średniowiecza. Dowodem na to jest malowane na desce "Ukrzyżowanie" z XIX w., wywodzące się z prowincjonalnego warsztatu w południowo-wschodniej Polsce.
W gronie piet szczególną uwagę zwraca Matka Boska rozpaczająca nad martwym ciałem Syna z uniesionymi w geście rozpaczy rękami i z wzmacniającymi ekspresję śladami polichromii (przed 1914 r., Dolny Śląsk?). Warte bliższego dostrzeżenia są także liczne rzeźby przedstawiające Chrystusa Frasobliwego.
Wystawa ta jest szczególnie ciekawa, poruszająca i naprawdę warta obejrzenia.
Dominika Leszczyńska

Ekspozycja czynna jest do czerwca br.
Nasz Dziennik 21-03-2003

Autor: DW