Wobec ciężaru życia / Psalm 39

Treść

Brak prawdziwego kontaktu jest cierpieniem. Można się oszukiwać, udając przed sobą i innymi, uciekając w gadaninę. Udaje się to nawet przez dłuższy czas tym, którym się w życiu powodzi. Kiedy jednak na duchowe zamknięcie nałoży się cierpienie fizyczne, choroba i często z nimi związane osamotnienie, cierpienie się wzmaga i staje się nie do zniesienia.

Modlitwa chorego
² Rzekłem: „Będę pilnował dróg moich,
abym nie zgrzeszył językiem,
Nałożę na usta wędzidło,
dopóki bezbożny jest przy mnie”.
³ Pozbawiony szczęścia, zamilkłem oniemiały,
a moja boleść wzmogła się na nowo.
⁴ W moim wnętrzu rozgorzało serce;
gdy rozmyślałem, zapłonął w nim ogień.
Przemówił mój język:
⁵ „Panie, pozwól mi poznać kres mego życia
I jaka jest miara dni moich,
bym wiedział, jak jestem znikomy”.
⁶ Oto wymierzyłeś dni moje tylko na kilka piędzi,
a moje życie jest nicością przed Tobą.
Każdy człowiek trwa tyle, co tchnienie.
⁷ Jak cień przemija człowiek,
na próżno się niepokojąc,
gromadzi i nie wie, kto weźmie to wszystko.
⁸ A teraz w czym mam pokładać nadzieję, Panie?
Moja nadzieja jest w Tobie!
⁹ Wybaw mnie od wszelkich moich nieprawości,
nie wystawiaj mnie na pośmiewisko głupcom.
¹⁰ Zamilkłem i ust moich nie otwieram,
Ty bowiem to uczyniłeś.
¹¹ Oddal ode mnie swe ciosy,
ginę od uderzeń Twej ręki.
¹² Chłoszczesz człowieka za winy Twą karą,
jak mól wniwecz obracasz to, czego pożąda.
Marnością jest każdy człowiek.
¹³ Usłysz, Panie, modlitwę moją
i wysłuchaj mego wołania.
Na płacz mój nie bądź głuchy,
bo tylko gościem jestem u Ciebie,
przechodniem, jak wszyscy moi przodkowie.
¹⁴ Odwróć oczy gniewne, niech zaznam radości,
zanim odejdę i tu mnie już nie będzie.

2–3: Będę pilnował dróg moich, abym nie zgrzeszył językiem, Nałożę na usta wędzidło, dopóki bezbożny jest przy mnie – decyzja ta zdaje się wyrastać z przykrego doświadczenia podstępności ludzi, którzy wykorzystują przewrotnie słowa psalmisty. Stąd chęć ograniczenia wypowiedzi do poprawnych form i treści. Jest to dramatyczna sytuacja. Autentyczny kontakt z drugim człowiekiem wymaga obopólnej dobrej woli, zaufania i zrozumienia. Ich brak zamyka człowieka w sobie czyniąc go niejako więźniem, który nie może zrealizować siebie, dojść do pełni człowieczeństwa: Pozbawiony szczęścia zamilkłem oniemiały, a moja boleść wzmogła się na nowo.

Nieprzyjaciel uświadamia nam jednak konieczność rozwagi przy mówieniu. Najczęstszymi naszymi grzechami są grzechy języka – nieodpowiedzialne mówienie źle o innych. Pan Jezus uczył nas odpowiedzialności za słowa:

Słyszeliście również, że powiedziano przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej przysięgi. A Ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie – ani na niebo, bo jest tronem Boga; ani na ziemię, bo jest podnóżkiem stóp Jego; ani na Jerozolimę, bo jest miastem wielkiego Króla. Ani na swoją głowę nie przysięgaj, bo nawet jednego włosa nie możesz uczynić białym albo czarnym. Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi (Mt 5,33–37).

Jeszcze bardziej zdecydowane wezwanie do odpowiedzialnego wypowiadania słów brzmi w ostrzeżeniu odnośnie sądu ostatecznego: Z każdego bezużytecznego słowa, które wypowiedzą ludzie, zdadzą sprawę w dzień sądu. Bo na podstawie słów twoich będziesz uniewinniony i na podstawie słów twoich będziesz potępiony (Mt 12,36n).

4: Brak prawdziwego kontaktu jest cierpieniem. Można się oszukiwać, udając przed sobą i innymi, uciekając w gadaninę. Udaje się to nawet przez dłuższy czas tym, którym się w życiu powodzi. Kiedy jednak na duchowe zamknięcie nałoży się cierpienie fizyczne, choroba i często z nimi związane osamotnienie, cierpienie się wzmaga i staje się nie do zniesienia. Ziemska egzystencja odsłania wówczas swoją pustkę. Wszystko jakby się spala, pozostawiając popiół. Można wówczas popaść w rozpacz, która chce nas wciągnąć w nicość. Ale pragnienie kontaktu jest u psalmisty tak żywe, że z tego ciężkiego doświadczenia rodzi się modlitwa – słowo skierowane do Boga. Następuje jak gdyby odkrycie jedynego prawdziwego partnera spotkania poza wszelkimi pozorami, unikami i grą. Partnera, z którym można rozmawiać jedynie o prawdzie, samemu będąc prawdziwym.

5: Ta prośba może nam się wydać dziwna. Zazwyczaj ludzie uciekają od świadomości zbliżającej się śmierci. Psalmista natomiast właśnie o nią pyta, i mało tego, chce poznać całą swoją znikomość! Zdawać by się mogło, że to szaleństwo, duchowe samobójstwo, świadome szukanie rozpaczy. Ale psalmiście chodzi o poznanie pełnej prawdy o sobie w nadziei, że ona przyniesie mu zbawienie. Naukę o wyzwoleniu przez poznanie prawdy głosił później Pan Jezus: Jeżeli trwacie w nauce mojej, jesteście prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli (J 8,31n). W Chrystusie prawda ukazała się w całej pełni, przyjmując konkretny kształt: jest nią On sam, Słowo odwieczne Ojca, które na ziemi obwieściło: Bóg tak umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne (J 3,16). Dla psalmisty jednak na tamtym etapie Objawienia istniała jedynie nadzieja w ogromną łaskawość Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba, Boga, który zawarł z Izraelem przymierze i jest mu wierny.

6–7: Refleksja psalmisty przypomina Koheleta – smutnego mędrca Starego Testamentu. Głosił on:

znienawidziłem życie,
gdyż przykre mi były wszystkie sprawy,
jakie się dzieją pod słońcem;
bo wszystko marność i pogoń za wiatrem.
Znienawidziłem też wszelki swój dorobek,
jaki nabyłem z trudem pod słońcem,
a który zostawię człowiekowi, co przyjdzie po mnie.
A któż to wie, czy mądry on będzie, czy głupi?
A władać on będzie całym mym dorobkiem,
w który włożyłem trud swój i mądrość swoją pod słońcem.
I to jest marność.
Zacząłem więc ulegać zwątpieniu
z powodu wszystkich trudów,
jakie podjąłem pod słońcem.
Jest nieraz człowiek, który w swej pracy
odznacza się mądrością, wiedzą i dzielnością,
a udział swój musi on oddać człowiekowi,
który nie włożył w nią trudu.
To także jest marność i wielkie zło.
Cóż bowiem ma człowiek z wszelkiego swego trudu
i z pracy ducha swego, którą mozoli się pod słońcem? (Koh 2,17–22)

8: Jednak zasadniczy ton refleksji psalmisty jest zupełnie inny. Przede wszystkim w tej trudnej, niemalże beznadziejnej sytuacji szuka on nadziei i – co jest niezmiernie ważne – szuka jej nie w samej mądrości, jak to jest u Koheleta, ale jako odpowiedzi od Boga: A teraz w czym mam pokładać nadzieję, Panie? W Nim jednocześnie tę nadzieje widzi. Cała refleksja staje się w ten sposób modlitwą, bezpośrednim zwróceniem się do Pana, które tutaj przyjmuje formę dramatycznego dialogu.

9–12: Fragment przypomina żale Hioba w ciężkiej sytuacji (zob. Hi 9 i 10 cytowane na stronach 1 i 1). W odróżnieniu jednak od Hioba psalmista modli się wyraźnie świadomy swojej grzeszności. Dla Hioba cierpienie jest niezrozumiałe, wydaje się niesprawiedliwe. Psalmista widzi swój grzech, prosi o jego darowanie. Obaj jednak są przekonani, że to Bóg bezpośrednio dotyka człowieka cierpieniem. Rozumienie to wynika z hebrajskiego sposobu myślenia, w którym pomija się wszystkie pośrednie przyczyny i odnosi bezpośrednio do przyczyny ostatecznej. U psalmisty takie myślenie tym bardziej wprowadza w modlitwę. Cierpienie odbiera on jako karę za winy, co prowadzi go do jeszcze mocniejszego uświadomienia sobie marności człowieka, kruchości jego egzystencji. Z głębi tej świadomości wypływa modlitwa błagalna:

13: Usłysz, Panie, modlitwę moją i wysłuchaj mego wołania. Ze swoim bólem można się prawdziwie zwrócić jedynie do Stwórcy. W przekonaniu Izraelitów to On wyznacza człowiekowi miejsce i czas życia, czyni go szczęśliwym lub unieszczęśliwia. Dlatego jedynie z Nim można w pełni mówić o tym, co w życiu najważniejsze. Nikt inny nie jest w stanie człowiekowi pomóc. Księgi mądrościowe Starego Testamentu nazywają tę świadomość „bojaźnią Bożą” i widzą w niej początek mądrości: bojaźń Pana jest początkiem mądrości (Ps 111,10; zob. Prz 1,7.27; 2,5; 9,10; Syr 1,14; 10,21; 19,18…).

Ta postawa z drugiej strony jednak wyzwala od rozmaitych lęków, pojawiających się na różnych płaszczyznach życia. Pan Jezus mówi o tym starając się nas uwolnić od lęku wobec ludzi i odnieść bezpośrednio do Ojca: Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, lecz duszy zabić nie mogą. Bójcie się raczej Tego, który duszę i ciało może zatracić w piekle (Mt 10,28).

14: Dla psalmisty istnieje jedynie perspektywa doczesnego życia. Nic nie wie o życiu po śmierci. Pragnie tylko zaznać radości zanim odejdzie. Dlatego prosi, by Bóg odwrócił od niego swoje oczy. W tym przypadku chodzi o „karzący wzrok”, związany z uznanymi przez niego grzechami. Na innych miejscach „spojrzenie Boga” jest pełne łaskawości (zob. np. Ps 33,18).

Fragment książki Psalmy – szkoła mądrości

Włodzimierz Zatorski OSB – urodził się w Czechowicach-Dziedzicach. Do klasztoru wstąpił w roku 1980 po ukończeniu fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pierwsze śluby złożył w 1981 r., święcenia kapłańskie przyjął w 1987 r. Założyciel i do roku 2007 dyrektor wydawnictwa Tyniec. W latach 2005–2009 przeor klasztoru, od roku 2002 prefekt oblatów świeckich przy opactwie. Autor książek o tematyce duchowej, między innymi: “Przebaczenie”, “Otworzyć serce”, “Dar sumienia”, “Milczeć, aby usłyszeć”, “Droga człowieka”, “Osiem duchów zła”, “Po owocach poznacie”. Od kwietnia 2009 do kwietnia 2010 przebywał w pustelni na Mazurach oraz w klasztorze benedyktyńskim Dormitio w Jerozolimie. Od 2010 do 2013 był mistrzem nowicjatu w Tyńcu. W latach 2013-2015 podprzeor. Pełnił funkcję asystenta Fundacji Opcja Benedykta. Zmarł 28 grudnia 2020 r.

Żródło: cspb.pl, 12 stycznia 2021

Autor: mj