Teoretyk romantyzmu polskiego
Treść
"Czas nareszcie przestać pisać o sztuce. Co innego zapewne mamy teraz w głowie i w sercu. Improwizowaliśmy najśliczniejsze poema Narodowego Powstania! Życie nasze jest już poezją. Zgiełk oręża i huk dział. Ten będzie odtąd nasz rytm i ta melodia", pisał w grudniu 1830 r. Maurycy Mochnacki. Był krytykiem literackim, dziennikarzem, działaczem politycznym, publicystą i historykiem. Urodził się 13 września 1803 lub 1804 roku w Bojańcu nad Żółkwią. Przez krytykę uznawany jest za głównego teoretyka romantyzmu polskiego.
Maurycy Mochancki kształcił się w warszawskim Liceum Lindego oraz na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego, skąd wydalono go w 1822 r. za obrazę miejscowego komisarza policji. Niespełna rok później za przynależność do Związku Wolnych Braci Polaków został aresztowany. W czasie 8-miesięcznego pobytu w więzieniu opracował memoriał oskarżający polskie szkolnictwo o liberalizm. Dzieło wraz ze zobowiązaniem się do pracy w cenzurze było ceną, jaką musiał zapłacić Mochnacki za wolność. Niewdzięczną funkcję cenzora pełnił do 1827 r. Później był przez pewien czas sekretarzem Kajetana Koźmiana.
Jako członek sprzysiężenia Piotra Wysockiego wziął czynny udział w Powstaniu Listopadowym. Zaczynając jako prosty żołnierz, mężnie walczył w bitwach pod Stoczkiem, Grochowem, Ostrołęką (gdzie został ciężko ranny) oraz pod Wawrem. W walkach powstańczych dosłużył się stopnia oficerskiego i został odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Po upadku powstania wyemigrował do Francji, przyczyniając się do powstania Komitetu Narodowego. Brał czynny udział w życiu emigracji, zbliżając się do obozu księcia Adama Czartoryskiego i poświęcając się pracy pisarskiej.
Debiutował rozprawą "O duchu i źródłach poezji w Polszcze", opublikowaną w 1825 r. w "Dzienniku Warszawskim". W ciągu kolejnych pięciu lat, jako krytyk w sporze z klasycystami, torował drogę literaturze romantycznej. Omawiał m.in. powstające wówczas dzieła Adama Mickiewicza. Ważnymi jego pracami były: opublikowany w 1828 r. artykuł "Myśli o literaturze polskiej", gdzie kulturalny dorobek Polaków interpretował na bazie filozofii F. Schelinga, oraz rozprawa "O literaturze polskiej w wieku XIX" (1830 r.). Wspomnieć też należy niedokończoną przez Mochnackiego pracę "Powstanie narodu polskiego", gdzie podejmował m.in. problem przyczyn klęski powstania.
Życie i działalność Mochnackiego stanowi do dziś przedmiot polemik.
PM
Nasz Dziennik 15-09-2003
Autor: DW