Sto lat troski o zabytki

Treść

W tym roku minęło 100 lat od chwili powstania Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Na wystawie zorganizowanej w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy zgromadzono eksponaty obrazujące działalność organizacji, która ma ogromne zasługi dla naszych dóbr kultury społecznej.
W XIX wieku zabytki polskie zostały pozbawione całkowitej opieki. Rosyjskie służy państwowe były zupełnie niezainteresowane ochroną polskich pomników przeszłości. Wręcz dążyły do tego, by znikło bezpowrotnie to, co przypominało o wielu wiekach istnienia państwa polskiego i o naszej kulturze. W 1906 roku na fali wymuszonej strajkami i manifestacjami polityki złagodzenia rusyfikacji grupa warszawskich społeczników - wśród których byli zarówno ziemianie, przedsiębiorcy, finansiści, intelektualiści, inżynierowie, jak i artyści - zdołała uzyskać zgodę u władz rosyjskich na utworzenie Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Objęło ono swoim zasięgiem także obszar Rosji, gdzie znalazło się wiele naszych dóbr kultury zrabowanych przez Rosjan. W większych miastach (Petersburg, Odessa, Żytomierz, Kijów) powstały oddziały terenowe, w mniejszych rozpoczęły działać koła TOnZP.
Na wystawie zgromadzono eksponaty prezentujące działalność Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Możemy zapoznać się z sylwetkami najbardziej zasłużonych działaczy TOnZP, z Edwardem Krasińskim na czele.
Dostępne są eksponaty obrazujące prace inwentaryzacyjne prowadzone z inicjatywy TOnZP. Widzimy polichromie, które w końcu lat 20. ubiegłego wieku zdobiły elewacje kamienic na Starym Mieście w Warszawie. Znalazły się także fotografie budynków, którym przywrócono pierwotną formę po przeróbkach rosyjskich (Pałac Staszica, katedra garnizonowa na ul. Długiej w Warszawie).
Na ekspozycji znajdują się również fotografie przedstawiające siedziby TOnZP: kamienicę przy Nowym Świecie 41 i kamienicę Baryczków na Rynku Starego Miasta w Warszawie. Po nabyciu tej ostatniej w 1911 roku przeprowadzono jej gruntowną restaurację zgodnie z ówczesną wiedzą konserwatorską. Kamienica Baryczków przez długi czas była jednym z ważniejszych salonów kulturalnych Warszawy. Z wystawy w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy dowiadujemy się także o prowadzonej na szeroką skalę działalności wystawienniczej towarzystwa.
Część ekspozycji poświęcono rewindykacji zabytków polskich na mocy traktatu ryskiego z 1921 roku kończącego wojnę polsko-bolszewicką. Dzięki zaangażowaniu członków towarzystwa udało się ustalić, gdzie znalazły się zrabowane dobra i po powstaniu II Rzeczypospolitej rewindykować je do Polski.
Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości w całym okresie swej działalności prowadziło dokumentację fotograficzną zabytków w Warszawie i na terenie całej Polski. Zdjęcia wykonane przez fotografów TOnZP możemy zobaczyć właśnie na tej ekspozycji. Część zabytkowych budowli, która została utrwalona jeszcze na szklanych negatywach na początku XX wieku, już dziś nie istnieje. Dzięki zaangażowaniu członków TOnZP wiemy, jak kiedyś wyglądały.
Andrzej Kulesza

"Nasz Dziennik" 2006-08-07

Autor: wa