"Przystań, przechodniu - ta mogiła szara..."

Treść

Tak zatytułowaną wystawę można oglądać w Muzeum Podkarpackim w Krośnie. Ekspozycja prezentuje architekturę cmentarną okresu I wojny światowej z terenu Galicji Zachodniej oraz wiele pamiątek po walczących tam żołnierzach.

Po walkach 1914 i 1915 r. na terenie austriackiego okręgu wojskowego Galicja Zachodnia powstało około 400 cmentarzy wojennych, których budową zajmował się Oddział Grobownictwa Wojennego K.u.K. Kriegsgraber-Abteilung przy dowództwie Okręgu Wojskowego Kraków. Jak podkreśla kurator wystawy Robert Kubit z Muzeum Podkarpackiego w Krośnie, teren ten został podzielony na 10 okręgów wojskowych. - Na czele każdego okręgu stał architekt z wykształceniem artystycznym lub inżynierskim, którego zadaniem była realizacja projektów cmentarnych. Po przejściu frontu w maju 1915 r., w wyniku operacji gorlickiej, gdzie toczyły się najcięższe walki, tereny na wschód od Gorlic w kierunku Lwowa zostały zajęte przez wojska austro-węgiersko-niemieckie. Wówczas też rozpoczęto porządkowanie pól bitewnych i akcję budowania cmentarzy z I wojny światowej. - Grzebano tam żołnierzy walczących stron: austriackich, węgierskich, niemieckich i rosyjskich, w których szeregach walczyli także Polacy. Spośród 70 tys. poległych na terenie Galicji Zachodniej 15 tys. stanowili nasi rodacy, którzy zginęli w służbie obcych armii i obcych ideałów - wyjaśnia Robert Kubit.
Pierwszą część ekspozycji "Przystań, przechodniu - ta mogiła szara..." stanowią zdjęcia Jerzego Wygody, który w formie fotografii artystycznej przedstawił budownictwo cmentarne byłej Galicji Zachodniej z okresu I wojny światowej. Druga część prezentuje muzealia w postaci krzyży cmentarnych z nekropolii rozsianych na obszarze Galicji Zachodniej z miejscowości Grab i Łysa Góra projektu wybitnego architekta słowackiego Duszana Jurkowicza. Jak podkreśla Robert Kubit, cmentarze te zostały odremontowane, a stare krzyże prezentowane na wystawie zastąpiono nowymi. Obok krzyży ekspozycja przedstawia 203 klamry żołnierskie odnalezione na polach bitewnych z lat 1914-1915 w Karpatach, ponadto archiwalne zdjęcia pułków górskich, które walczyły m.in. w Beskidzie Niskim na południe od Gorlic. Ciekawy element stanowią pamiątki religijne w postaci osobistych ikon żołnierzy rosyjskich, m.in. z przedstawieniami świętych Mikołaja i Michała, a także krzyże osobiste przedstawicieli innych armii. Eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych w Krośnie, Oddziału PTTK w Krośnie, Towarzystwa Miłośników Krempnej i Okolic oraz zbiorów osób prywatnych. Wystawę w Muzeum Podkarpackim w Krośnie można zwiedzać do końca stycznia przyszłego roku.
Mariusz Kamieniecki
"Nasz Dziennik" 2006-12-04

Autor: wa