Poznaj swój kraj i Ojczyźnie służ

Treść

To hasło głoszone przez krajoznawców, których wybitnym przedstawicielem był Aleksander Patkowski, twórca polskiego regionalizmu, podróżnik, pedagog, społecznik, pisarz i redaktor wielu czasopism i wydawnictw. Dzisiaj mija 65. rocznica jego śmierci.

Aleksander Patkowski urodził się 4 marca 1890 r. w Ożarowie na ziemi sandomierskiej. Wzrastał w rodzinie ziemiańskiej o żywych tradycjach patriotycznych. W latach 1899-1904 uczęszczał do progimnazjum rosyjskiego w Sandomierzu, maturę zdobył w prywatnym gimnazjum polskim w Warszawie. Na uniwersytecie lwowskim i krakowskim studiował klasykę, polonistykę i anglistykę. Po studiach powrócił do Sandomierza, gdzie w 1915 r. przystąpił do organizowania polskiego gimnazjum. Ceniony był nie tylko jako wybitny nauczyciel i wychowawca, ale także badacz dziejów Sandomierza i krzewiciel idei krajoznawstwa i regionalizmu.
Ojciec regionalizmu polskiego uważał, że podstawą tego ruchu jest budzenie prowincji polskiej do samodzielnego życia we wszystkich dziedzinach oraz rozwijanie sił drzemiących w rozmaitych środowiskach kraju. Ucząc historii i dziejów regionu w ostatnich latach rozbiorów i w okresie międzywojennym, rozbudzał wśród młodzieży szkolnej potrzebę poznawania i kochania ojcowizny. Przekonywał, że dopiero wiedza o własnym środowisku, praca na rzecz swojej miejscowości w celu jej wszechstronnego rozwoju i rozwiązywanie problemów społeczności danego regionu dają możliwość zrozumienia zagadnień o charakterze kompleksowym, a także pozwalają zrozumieć tradycje i problemy innych krajów.
Z inicjatywy Aleksandra Patkowskiego w 1926 r. powstał Komitet Ochrony Puszczy Jodłowej, który po długich staraniach doprowadził do utworzenia w Górach Świętokrzyskich Parku Narodowego im. Stefana Żeromskiego. Zainicjował też zwołanie I Polskiego Kongresu Regionalizmu. Pozostawił po sobie książki, dotyczące głównie zagadnień krajoznawczych oraz idei regionalizmu, jak: "Pamiętnik świętokrzyski", "Sandomierskie Góry Świętokrzyskie", "Ruch regionalistyczny w Europie", "Snobizm i postęp". Poprzez ich lekturę zachęcał do indywidualnych i zbiorowych poczynań twórczych, aby dorobek polskiej kultury pomnażać i wzbogacać.
Aleksander Patkowski od 1923 r. pracował w Towarzystwie Urządzeń Szkolnych i Laboratoryjnych "Urania" w Warszawie, a od 1928 r. - w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, kierując również jego biblioteką. Podczas wojny uczył na tajnych kompletach, wiele pisał. 12 stycznia 1941 r. został aresztowany przez gestapo i uwięziony na Pawiaku. Zginął 22 marca 1942 r. w Oświęcimiu.
Alicja Trześniowska
"Nasz Dziennik" 2007-03-22

Autor: wa