Pomiędzy duchem a ciałem [cz.3] Labirynt wad
Treść
Sugestywny opis 8 wad główny zaproponowany przez Kasjana zadowolić powinien nawet najbardziej wybrednych. O ile dwie poprzednie rozmowy oparte są na pewnej wizji równowagi dwóch przeciwstawnych sobie sił, o tyle Rozmowa V skupia się w dużej mierze na mrocznej stronie ludzkiego serca i stara się przeprowadzić precyzyjną analizę tajemnicy nieprawości w człowieku. Ograniczymy się tutaj jedynie do kilku uwag wprowadzających odsyłając zainteresowanych do łatwo dostępnej literatury.
Rozmowa dzieli się na dwie zasadnicze części. W pierwszej (rozdz. 1–13) Kasjan wylicza poszczególne wady i przeprowadza ich klasyfikację, dodając opis poszczególnych przypadków. W części drugiej (rozdz. 14–27), posługując się obrazami zaczerpniętymi z Pisma Świętego, omawia metody i konieczność walki z poszczególnymi wadami, prezentując także jakie są pomiędzy nimi zależności.
Zwróćmy uwagę, że nasze autor pisze o wadach (vitia), nie o grzechu. Wydaje się, że bardziej interesuje go zdiagnozowanie przyczyn zakorzenienia się zła w człowieku niż walka z przejawami pewnego stanu, do którego można się doprowadzić przez niedbalstwo. Wada jest dyspozycją, skłonnością człowieka, która generuje pewien określony typ zachować. Aby usunąć grzech, należy zniszczyć wadę. Posłużyć się można obrazem: wada jest niczym drzewo rodzące owoce grzechu; nie można ograniczyć się do zrywania i niszczenia trujących owoców, należy usunąć drzewo, które je wydaje. Dopiero wtedy problem zostanie rozwiązany.
Kasjan podaje następujący katalog wad:
Istnieje osiem wad głównych, które napastują rodzaj ludzki: pierwsza – łakomstwo lub zachłanność żołądka, druga – nieczystość, trzecia – chciwość lub miłość pieniędzy, czwarta – gniew, piąta – smutek, szósta – lenistwo lub przygnębienie i zniechęcenie serca, siódma – próżność lub chełpliwość, ósma – pycha. (V,2)
Dla Kasjana każda wada przypomina nasiono, z którego wyrastają inne słabości. Między nimi istnieje pomiędzy nimi bardzo ścisły związek.
Chociaż różne są przyczyny powstawania ośmiu wad i różny sposób ich realizacji, to jednak sześć pierwszych, tzn. łakomstwo, nieczystość, chciwość, gniew, smutek i lenistwo tworzy pewien rodzaj pokrewieństwa i pewien łańcuch, w którym nadmiar jednej wady wywołuje następną. W taki sposób nieumiarkowanie w jedzeniu wywołuje nieczystość, nieczystość – chciwość, z chciwości rodzi się gniew, z gniewu – smutek, a ze smutku – lenistwo. Z tego powodu przeciw wszystkim wymienionym sześciu wadom walczymy zawsze w ten sam sposób, tzn. bój przeciw konkretnej wadzie rozpoczynamy od tej, która ją poprzedza. (V,10,1)
Trzeba oczywiście powiedzieć, że Rozmowę V trzeba czytać równolegle z tekstami Ewagriusza z Pontu, w których mowa o ośmiu złych myślach (ośmiu duchach zła) – obydwie doktryny wykazują sporą zbieżność (choć nie brakuje także różnic) i najprawdopodobniej Kasjan pismami Ewagriusza się inspirował przy opracowywaniu własnej nauki.
Wyjątkowa synteza antropologiczna
Dlaczego zatem życie duchowe wymaga walki? Jest to walka nie tylko z diabłem czy grożącym nam światem, ile przede wszystkim walka człowieka z samym sobą. Nie ma zatem prostych odpowiedzi, nie ma szybkich rozwiązań, jest za to mozolne poszukiwanie równowagi. Bohaterowie Kasjana nie boją się działać, ponieważ nie lękają się pomyłek. Dzisiaj, kiedy wymagamy od siebie przede wszystkim nieomylności większej niż papieska jest to bardzo ciekawa intuicja. Po człowieku, który spędził większość życia jako mnich i swoje pióro poświęcił obronie ideałów ascetycznych, spodziewalibyśmy się może jakiejś ponurej wizji rzeczywistości. Tymczasem Kasjan proponuje nam zgoła inną koncepcję – optymistyczną, ale zarazem wcale nie naiwną; skąd bierze się u niego ta zdumiewająca równowaga, niezachwiana mimo licznych klęsk, których był świadkiem i które spadły także na niego samego? Przyczyny możemy szukać chyba tylko w mocnym przekonaniu, że Bóg stoi zawsze po stronie człowieka, a w samym człowieku, gdzieś tam w głębi leży ukryte dobro. Bo dusza ludzka, jak pisał na długo przed Kasjanem stary Tertulian, jest z natury chrześcijańska.
fragment wstępu O. Opata Szymona Hiżyckiego OSB do książki pt. „Istota walki duchowej”
Materiały dodatkowe:
Źródło: ps-po.pl, 20 czerwiec 2016r.
Autor: mj