Polskiej nauce i kulturze

Treść

Wczoraj, 7 maja, minęła 130. rocznica oficjalnego rozpoczęcia działalności przez Akademię Umiejętności. Instytucja, która powstała w 1871 r. odegrała bardzo ważną rolę w rozwoju nauki i kultury polskiej pod zaborami.
Akademia Umiejętności powstała w wyniku przekształcenia istniejącego od 1815 r. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. W maju 1871 r. cesarz Franciszek Józef I wyraził zgodę na utworzenie akademii. W rok później udało się zatwierdzić statut i wybrać pierwszych członków jego władz, do których weszli m.in. Wincenty Pol, Józef Szujski, Antoni Walewski, Karol Estreicher. Spoza Krakowa ich członkami zostali: August Bielowski, Aleksander Fredro i Józef Supiński. Prezesem akademii mianowany został Józef Majer, a sekretarzem generalnym Józef Szujski, historyk, główny ideolog obozu stańczyków. Pierwsze posiedzenie AU odbyło się 18 lutego 1873 r. Józef Szujski i Julian Dunajewski wygłosili wtedy referaty o Polsce w czasach Mikołaja Kopernika oraz o traktacie polskiego uczonego "Monetae cudendae ratio".
Akademia, mimo skwapliwej kontroli ze strony Wiednia i początkowo bardzo ograniczonych środków finansowych, odegrała ważną rolę w integrowaniu polskich naukowców ze wszystkich zaborów, zajmowała się organizowaniem i prowadzeniem badań naukowych, reprezentowała też naukę polską na forum międzynarodowym. Z czasem udało się przekonać społeczeństwo o konieczności inwestowania w badania naukowe. Dzięki temu AU otrzymała wsparcie prywatnych donatorów, takich jak bogaty krawiec Józef Curzydło, który swoje pieniądze przeznaczał na badania z dziedziny historii polskiej, kupiec Leon Walter wspierający badania historii budownictwa w Polsce czy kupiec Paweł Czaban, który finansował badania nad gwarami ludowymi. W 1905 r. warszawski lekarz Nestor Bucewicz ofiarował AU 300 tys. koron, a kilka lat później Bolesław Maleszewski 2 mln koron.
Akademię tworzyły wydziały: Filologiczny, Historyczno-Filozoficzny i Matematyczno-Przyrodniczy. Członków podzielono na czynnych oraz członków-korespondentów. Przewodzili jej znakomici naukowcy inicjujący i wspierający badania naukowe, prowadzący szeroko zakrojoną akcję wydawniczą. Wśród najbardziej znaczących dokonań naukowych warto wymienić: serię "Monumenta Poloniae Historica" - wielotomowe wydanie dokumentów z historii Polski w średniowieczu, "Scriptores Rerum Polonicarum", "Starodawne prawa polskiego pomniki", "Bibliotekę pisarzy polskich" oraz "Atlas Geologiczny Galicji". Karol Estreicher wydawał w ramach publikacji Akademii kolejne tomy monumentalnej "Bibliografii polskiej". Obok działalności wydawniczej Akademia organizowała również sympozja, m.in. w latach 1880, 1890 i 1900 przeprowadziła zjazdy historyków polskich.
W 1919 r. Akademia Umiejętności w nowych warunkach związanych z odzyskaniem niepodległości przez Polskę zmieniła swój statut i przyjęła nazwę Polskiej Akademii Umiejętności.
PM
Nasz Dziennik 8-05-2003

Autor: DW