Niepokalana - Arcydzieło Bożej Miłości
Treść
Z o. prof. Grzegorzem Bartosikiem OFMConv, kierownikiem Katedry Mariologii UKSW i przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Mariologicznego, rozmawia Maria Popielewicz
8 grudnia Kościół czci Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny. Kiedy ten dogmat został ogłoszony?
- Dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny został ogłoszony Bullą Apostolską "Ineffabilis Deus" przez bł. Papieża Piusa IX w dniu 8 grudnia 1854 roku. Sama formuła dogmatyzująca tę prawdę brzmi w sposób następujący: "Nauka, według której Najświętsza Maryja Panna w pierwszej chwili swego poczęcia za szczególniejszą łaską i przywilejem Boga Wszechmogącego, przez wzgląd na zasługi Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego, została zachowana od wszelkiej zmazy - jest przez Boga objawiona". Dogmat ten dotyczy więc początku istnienia Maryi i oznacza, że Ona jako jedyny człowiek w historii ludzkości w chwili swego poczęcia została zachowana od grzechu pierworodnego. A więc Najświętsza Maryja Panna miała swoich ziemskich rodziców (według tradycji nosili oni imiona: Joachim i Anna) i poczęła się w wyniku ich aktu małżeńskiego. Jednakże nie dziedziczyła grzechu pierworodnego, tak jak wszyscy inni ludzie. Ten przywilej zawdzięcza szczególnej łasce Ducha Świętego, który Ją uświęcił już w pierwszej chwili istnienia. Stąd u Ojców Kościoła "przyjął się zwyczaj nazywania Bogarodzicy całą świętą i wolną od wszelkiej zmazy grzechowej, jakby utworzoną przez Ducha Świętego i ukształtowaną jako nowe stworzenie" (Konstytucja Dogmatyczna o Kościele "Lumen gentium" 56).
Zanim w XIX wieku Papież nadał tej prawdzie rangę dogmatu, możemy zauważyć, że Kościół, kierowany przez Ducha Świętego, stopniowo odkrywał ją na przestrzeni wieków.
Co ciekawe, prawda o świętym poczęciu Maryi, zanim stała się przedmiotem systematycznej refleksji teologów, była przedmiotem wiary prostych ludzi (mamy tu do czynienia z tzw. sensus fidelium, czyli zmysłem wiary Ludu Bożego, który jest darem Ducha Świętego). Kult Matki Bożej Niepokalanej rozwijał się zwłaszcza w XVII wieku. Powstały wówczas liczne bractwa ku Jej czci, ołtarze, świątynie, dzieła sztuki (np. przepiękne obrazy hiszpańskiego malarza Murilla). Ostatecznie w roku 1954 Papież Pius IX, po zasięgnięciu opinii wszystkich biskupów świata, uznał za wskazane nadać tej prawdzie rangę dogmatu wiary katolickiej.
Jaka jest istota tego dogmatu?
- Jest on dogmatem o znaczeniu soteriologicznym, tzn. ukazuje wielkość i wspaniałość dzieła Odkupienia, którego dokonał Chrystus. Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny jest sposobem odkupienia Maryi. Także Ona korzysta z zasług Chrystusa, który odkupił ludzkość. Definicja dogmatyzująca tę prawdę wyraża to w słowach: "przez wzgląd na zasługi Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego". To jest to samo odkupienie, z którego korzysta każdy z nas. Różnica polega tylko na sposobie uzyskania tego odkupienia. My jesteśmy uwalniani przez Chrystusa od grzechu pierworodnego i innych grzechów. Maryja została zachowana od grzechu pierworodnego i nigdy żadnego grzechu nie popełniła. Zatem Niepokalane Poczęcie Maryi jest najwspanialszym darem Odkupienia, jakiego dokonał Chrystus.
Trzeba przyznać, że Niepokalane Poczęcie Maryi to chyba jeden z najczęściej nierozumianych dogmatów... Mylone jest często z poczęciem Jezusa. Skąd wynika to nieporozumienie?
- Rzeczywiście, dość często można zauważyć, że Niepokalane Poczęcie Maryi jest mylone z poczęciem Pana Jezusa, które przecież świętujemy 25 marca. Pomyłka wynika chyba głównie z niedoskonałości ludzkiego języka. Stwierdzenie "poczęcie Maryi" może bowiem zarówno oznaczać początek życia Maryi (początek Jej życia), jak również początek ziemskiego życia, które Ona daje swojemu Dziecku (czyli Jezusowi za sprawą Ducha Świętego). Co więcej, oba poczęcia są bezgrzeszne, a więc niepokalane.
Na czym polega różnica? Pierwsze poczęcie (Maryi, czyli początek Jej życia) jest skutkiem aktu małżeńskiego Jej rodziców. Akt ten został uświęcony przez Ducha Świętego mocą zasług Chrystusa Odkupiciela i dlatego poczęcie stało się bezgrzeszne, niepokalane, Maryja została zachowana od grzechu pierworodnego.
Z kolei poczęcie Chrystusa opisane w Ewangelii według św. Łukasza (1, 26-38) jest dziełem Ducha Świętego, który zstąpił na Maryję i wzbudził w Jej łonie ziemskie życie Syna Bożego. Poczęcie to dokonało się w sposób dziewiczy, bez udziału mężczyzny. Jest to również poczęcie bezgrzeszne, niepokalane. Ale to poczęcie to początek ludzkiej egzystencji Drugiej Osoby Trójcy Świętej.
Ważna jest zatem precyzja naszego języka. Zarówno w teologii, jak i w liturgii, mówiąc o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, mamy na myśli początek egzystencji Matki Boga. Wspominamy i celebrujemy to historyczne wydarzenie i zarazem tajemnicę naszej wiary 8 grudnia. Natomiast mając na myśli ziemskie poczęcie Syna Bożego, mówimy o tajemnicy Wcielenia lub o wydarzeniu Zwiastowania. W liturgii uroczystość ta została nazwana "Zwiastowaniem Pańskim" i obchodzimy ją 25 marca.
Jakie znaczenie dla naszego życia ma prawda o Niepokalanym Poczęciu Maryi?
- Jak już wspomniałem, dogmat ten ukazuje przede wszystkim wspaniałość Chrystusowego dzieła odkupienia, które nie podlega żadnym ograniczeniom czasowo-przestrzennym. Dar Niepokalanego Poczęcia, jakim została uhonorowana Najświętsza Maryja Panna, jest wyjątkowym przywilejem, jaki otrzymała Ona ze względu na fakt, że miała zostać Matką Syna Bożego. Ta prawda ukazuje ogromną miłość Stwórcy do stworzenia, który uczynił Maryję swym Arcydziełem. Jest Ona tak piękna jak pierwsi rodzice w chwili stworzenia, gdy wyszli z rąk Boga (Adam i Ewa byli niepokalanie stworzeni).
Dla nas Maryja Niepokalana jest przede wszystkim wzorem do naśladowania. Ona nigdy nie odwróciła się od Boga. Zawsze pełniła Jego wolę. Jest więc dla nas wzorem w pełnieniu woli Boga, w tym, aby nasze życie było niepokalane, czyli nieskalane grzechem.
Maryja Niepokalana jest też często przedstawiana jako Ta, która miażdży głowę węża - szatana. Ona jest wśród ludzi Główną Przeciwniczką szatana, zarówno jako Matka Mesjasza, który odniósł zwycięstwo nad szatanem, jak też jako Osoba, która nigdy nie podlegała szatanowi. Jest więc dla nas wzorem w walce ze złem i szatanem oraz Orędowniczką i Wspomożycielką w naszych ludzkich zmaganiach z pokusami diabła.
Szczególną rolę Niepokalanej w naszym życiu duchowym widział św. Maksymilian Maria Kolbe, którego rok obecnie przeżywamy...
- Tak, święty Maksymilian ukazywał Ją jako wzór do naśladowania. Chciał, aby każdy z jego braci w swojej celi zakonnej posiadał tekst, który sam przygotował, a który zaczynał się od słów: "Niepokalana - oto nasz ideał". Ponadto św. Maksymilian nauczał, że po ogłoszeniu dogmatu nadszedł czas, aby ten dogmat wcielić w życie. To wcielenie dogmatu widział w bezgranicznym oddaniu się Niepokalanej, aby Ona kierowała naszym życiem. Myśl tę wiązał ze ścisłym zjednoczeniem Maryi z Duchem Świętym. Otóż ojciec Kolbe nazwał Ducha Świętego "Niepokalanym Poczęciem Niestworzonym", gdyż jest On - jak nauczał - osobowym Owocem Miłości Ojca i Syna (tak jak w ludzkim małżeństwie owocem miłości rodziców jest poczęcie dziecka). Twierdził, że imię "Niepokalane Poczęcie", jakim Maryja nazwała się w Lourdes, bierze Ona od swego Oblubieńca - Ducha Świętego, który posługuje się Nią w dziele uświęcania człowieka i Kościoła. Stąd św. Maksymilian głosił, że bezgraniczne oddanie się Niepokalanej zjednoczonej z Duchem Świętym to najbezpieczniejsza droga do osiągnięcia Zbawienia. I to jest przesłanie, jakie nam zostawia ten wielki czciciel Maryi: oddać się Niepokalanej to oddać się Duchowi Świętemu, by tak jak Ona być do dyspozycji Boga w dziele budowania Królestwa Bożego na ziemi.
Dziękuję za rozmowę.
Nasz Dziennik 2010-12-08
Autor: jc