Niedoceniana pedagogia katolicka
Treść
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Kościół katolicki aktywnie włączył się w proces odbudowy państwa, zwłaszcza w dziedzinie kształtowania kultury narodowej, a szczególnie świadomości religijnej, moralnej. Prowadził rozległą działalność wychowawczą, odwołując się do tradycyjnej katolickiej myśli pedagogicznej. W publikacjach z czasów PRL o dokonaniach Kościoła w tym zakresie z reguły milczano albo pisano krytycznie. Obiektywne prace historyczne zaczęły pojawiać się po 1990 r., ale jak dotąd nie powstało pełne opracowanie działalności formacyjnej, dydaktycznej i wychowawczej Kościoła katolickiego w Polsce w latach międzywojennych. Lukę tę zapełniają stopniowo publikacje dotyczące wybranych aspektów pedagogicznych dokonań Kościoła w tym okresie. Jedną z nich stanowi opracowanie "Pedagogia katolicka w diecezji lubelskiej 1918-1939" - najnowsza książka prof. dr. hab. Edwarda Walewandra, wybitnego historyka Kościoła, kierownika Katedry Pedagogiki Porównawczej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
- Podstawową cechą całej pedagogii chrześcijańskiej, a Kościoła lubelskiego w szczególności, jest absolutny prymat wartości etyczno-moralnych obecny we wszystkich ośrodkach wychowawczych - podkreśla ks. prof. Walewander. - W wychowaniu chodzi nie tyle o kształtowanie wizji świata i życia, zdobycie wiedzy o rzeczywistości, ile raczej o wyrobienie dobrego charakteru, właściwych postaw życiowych, a przede wszystkim szeroko rozumianej moralności - dodaje autor.
Ksiądz profesor Walewander wskazuje, że w myśl pedagogii katolickiej proces wychowania ma prowadzić m.in. do ugruntowania mocnej wiary w Boga, do religijności i mądrości życiowej, posłuszeństwa Bogu, Kościołowi i władzy publicznej, przestrzegania przykazań Dekalogu, do praktykowania cnót: wiary, nadziei i miłości (także miłości bliźniego, miłości społecznej, Ojczyzny i Narodu), rozwoju cnót obywatelskich, służby społeczeństwu, pracowitości, altruizmu.
Jednak - zdaniem autora - wielu polityków okresu międzywojennego, nawet tych wielkich, nie doceniało w pełni roli wychowawczej Kościoła w perspektywie społecznej, jako niezwykle wartościowego czynnika państwowo- i narodowotwórczego. - Na forum publicznym chciano często budować na ideologiach socjalistycznych, komunistycznych, nacjonalistycznych, ateistycznych i antychrześcijańskich - zauważa autor. - Do tych działań przeciwko państwu polskiemu przyłączały się często różne mniejszości narodowe i religijne - wskazuje.
W swoim opracowaniu, które ma charakter wybitnie źródłowy, ks. prof. Walewander ukazuje terytorium i potencjał ludzki zaangażowany w proces pedagogii katolickiej w Kościele na Lubelszczyźnie, opisuje wychowawcze oddziaływanie duszpasterstwa zwyczajnego, a także specjalnego i nadzwyczajnego, które odpowiadało za organizowanie m.in. misji parafialnych, ruchu rekolekcyjnego, pielgrzymek, szkół katolickich, prowadziło pracę wychowawczą wśród młodzieży czy też duszpasterstwo stanowe. Autor analizuje również inspiracje Stolicy Apostolskiej w zakresie pracy wychowawczej w diecezji lubelskiej, a także wpływ Kościoła na środowisko wiejskie i robotnicze.
Publikacja - jak podkreślił w recenzji prof. Stanisław Mauersberg z Instytutu Historii PAN - "wzbogaca wydatnie wiedzę i poszerza horyzonty świeckiego pedagoga, przywykłego do obracania się w kręgu prac zazwyczaj ignorujących bądź pomniejszających rolę Kościoła katolickiego w wychowaniu młodego i starszego pokolenia Polaków w czasach II Rzeczypospolitej". Warto się z nią zapoznać u progu nowego roku szkolnego.
Adam Kruczek
Ks. prof. Edward Walewander, Pedagogia katolicka w diecezji lubelskiej 1918-1939, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2007.
"Nasz Dziennik" 2007-09-03
Autor: wa