Kulisy PRL w świetle dokumentów

Treść

Ukazał się kolejny, IV już tom wydawanej przez Instytut Pamięci Narodowej publikacji "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989". Zainteresowanie, jakie ze strony polskiego społeczeństwa wzbudziły poprzednie, pozwala przypuszczać, że i tym razem ponure tajemnice PRL, odkrywane na nowo i zaopatrzone w odpowiedni komentarz historyków, znajdą uznanie zarówno wśród świadków tamtych wydarzeń, jak i młodego pokolenia Polaków.
Celem wydawnictwa, które ukazuje się od 2004 r., jest pogłębienie i skoordynowanie oraz upowszechnienie prac badawczych dotyczących aparatu represji w PRL. Redaktorem naczelnym periodyku jest dr Zbigniew Nawrocki, dyrektor rzeszowskiego oddziału IPN, p.o. dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. Zgodnie z przyjętą przez autorów formułą, materiały zamieszczane w periodyku dotyczą m.in. Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i ich terenowych urzędów wszystkich szczebli, ponadto wojskowych i granicznych służb specjalnych, służb więziennych, Milicji Obywatelskiej, sądownictwa i prokuratury oraz jednostek paramilitarnych. Wydawnictwo podzielone jest na działy obejmujące metodologię zmierzającą do odkrycia źródeł i ujawnienia faktów, struktury PUBP, MO i sądownictwa. Zawiera szereg dokumentów, wspomnień funkcjonariuszy poszczególnych szefów PUBP, ich biogramy, a także recenzje i materiały bibliograficzne poszerzone o zawartość czasopism, tzw. resortowych, wydawanych przed rokiem 1990.
IV tom periodyku, podobnie jak poprzednie, sporo uwagi poświęca funkcjonariuszom i strukturom aparatu bezpieczeństwa. Tomasz Balbus przedstawił genezę, obsadę i kierunki działalności Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu od maja do grudnia 1945 r. na tle sytuacji na Dolnym Śląsku; Robert Klementowski opisał Wydział IX Departamentu IV MBP oraz Wydział IX "K" WUBP we Wrocławiu; Michał Wenklar przeanalizował działalność szefów Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Tarnowie w latach 1945-1946. Wśród prac zawartych w tym tomie szczególną uwagę przykuwa materiał odsłaniający kulisy współpracy hrabiego Wojciecha Dzieduszyckiego z aparatem bezpieczeństwa PRL. Autorami artykułu pt. "Życie w ukryciu. Agenturalna współpraca Wojciecha Dzieduszyckiego z aparatem bezpieczeństwa Polski Ludowej w latach 1949-1972" są Dariusz Iwaneczko i Krzysztof Kaczmarski. Z kolei Filip Musiał w artykule "Wiązanie tajnych współpracowników z organami bezpieczeństwa Polski Ludowej. Przyczynek do dyskusji nad mechanizmem psychicznego manipulowania konfidentami" ukazuje mechanizmy łamania oporu osób werbowanych do współpracy oraz techniki wiązania konfidentów z aparatem bezpieczeństwa. Jerzy Bednarek, autor pracy "Krwawa noc kępińska", ukazuje z kolei zbrodnie popełnione w nocy z 19 na 20 października 1945 r. na okolicznych mieszkańcach przez funkcjonariuszy PUBP w Kępnie. Natomiast Joanna Żelazko porusza problematykę unieważnienia wyroków Wojskowego Sądu Rejonowego w Łodzi z lat 1946-1955 przez sądy RP. Wśród dokumentów zawartych w IV tomie "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989" uwagę przykuwa tekst Adama Dziuroka pt. "Ignorować Wyszyńskiego. My go przeżyjemy i zwyciężymy". Autor przedstawia pozycję Prymasa Tysiąclecia w Episkopacie oraz jego stanowiska w różnych kwestiach na podstawie notatki z wykładu zastępcy dyrektora Departamentu IV MSW płk. Zenona Gorońskiego podczas kursu dla struktur terenowych w Wiśle na początku kwietnia 1969 roku. Obszerna, prawie 500-stronicowa publikacja zawiera też szereg innych ciekawych materiałów, z którymi warto się zapoznać.
Mariusz Kamieniecki

"Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989", tom 4, Wydawnictwo IPN, grudzień 2006.
Książkę można nabyć we wszystkich oddziałach IPN na terenie kraju.
"Nasz Dziennik" 2007-01-20

Autor: wa