"Kula ziemska do użytku w szkołach"
Treść
- Najstarszy globus z napisami w języku polskim powstał w Norymberdze ok. 1850 r. Niestety, nie posiadamy go w naszej kolekcji, chociaż jest ona największym w Polsce zbiorem globusów z nazewnictwem w języku polskim - mówi Grażyna Połuszejko, kurator i autorka scenariusza nowej wystawy w Muzeum Wincentego Pola w Lublinie pt. "Polskie globusy Ziemi z XIX i XX w.". Wincenty Pol był nie tylko poetą, lecz także badaczem geografii ziem polskich.
Wspomniane globusy norymberskie, nazywane wówczas "kulami ziemskimi do użytku w szkołach", obejrzymy jednak na wystawie. - Jeden z nich został wypożyczony z Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, dwaj jego "bracia" - z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego - opowiada G. Połuszejko.
Wystawa globusów prezentuje zbiory własne Muzeum Wincentego Pola oraz instytucji i osób prywatnych.
Jak wyjaśnia w komentarzu do ekspozycji jej kurator, kolekcja globusów Ziemi z nazewnictwem w języku polskim jest tworzona w muzeum od 1984 r. Grażyna Połuszejko podkreśla też, że najbogatszy w kraju, liczący ponad 80 eksponatów zbiór globusów tego typu, powstał dzięki staraniom Janiny E. Piaseckiej z Podkomisji Kartografii Globusowej Polskiego Towarzystwa Geograficznego we Wrocławiu.
Oto jak przedsięwzięcie to wspomina w wydawnictwie towarzyszącym wystawie dr J. Piasecka: "Zadania utworzenia takiej kolekcji - niezależnie od istniejącej już w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, mającej na celu zabezpieczenie globusów zabytkowych nie tylko polskich, lecz wytwarzanych również od 1492 roku w zachodniej Europie - podjęło się Muzeum Wincentego Pola w Lublinie (...)". Jak pisze dalej J. Piasecka, dzięki entuzjazmowi Władysławy Zossel-Wojtysiak, kierującej wówczas tym muzeum, uroczyste otwarcie kolekcji ponad 40 globusów odbyło się 13 września 1984 r.
W ocenie J. Piaseckiej, istniejący zbiór jest reprezentatywny dla dziejów globusów wydanych w języku polskim.
Wystawa przypomina nazwiska polskich kartografów i wydawców polskich globusów Ziemi na przestrzeni 150 lat. - Globusy "po polsku" w Polsce zaczęto drukować w latach 20., po odzyskaniu niepodległości - wyjaśnia G. Połuszejko. - Po II wojnie światowej pierwszy polski globus fizyczny ukazał się w 1946 r., a z mapą polityczną w 1964 r., już po procesie dekolonizacji w Azji i Afryce. W 1951 r. wyprodukowano największy z dotychczasowych polskich globusów - w skali 1:30 000 000 - przypomina komisarz wystawy.
Na ekspozycji odnajdziemy m.in. globusy fizyczne, polityczne, polityczno-fizyczne, krajobrazowo-zoologiczne, z trasami odkrywców, globusy o treści fizycznej z wypukłą orografią (rzeźbą powierzchni Ziemi).
Wystawa znalazła się w programie 53. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
Elżbieta Skrzypek
Nasz Dziennik 7-07-2004
Autor: DW