Krew pępowinowa w medycynie

Treść

Bogatym źródłem komórek macierzystych jest krew pępowinowa. Podobnie jak komórki szpiku kostnego mogą być one przeszczepiane w celu odbudowania układu krwiotwórczego i odpornościowego, a przy tym wykazują większą skuteczność niż komórki macierzyste pozyskane od dawców dorosłych.

Pobranie jest prostym, krótko trwającym zabiegiem niepowodującym żadnego zagrożenia dla noworodka ani matki. Z badań wynika, że ta krew jest jedynym źródłem komórek macierzystych niewymagającym używania metod inwazyjnych u dawcy. Do niedawna łożysko i pępowina, a wraz z nimi cenne komórki macierzyste były utylizowane tuż po porodzie. Obecnie krew pępowinowa może być przechowywana przez kilkadziesiąt lat i dostępna na życzenie, gdy tylko zajdzie potrzeba leczenia.
Krew pobiera się po urodzeniu i odpępnieniu dziecka. Eliminuje to także ryzyko infekcji krwi. Krew pępowinowa jest pobierana także podczas porodu przez cesarskie cięcie. Przebadana laboratoryjnie i odpowiednio przygotowana jest poddawana kontrolowanemu procesowi mrożenia w ciekłym azocie, a następnie przechowywana w wyspecjalizowanym banku krwi pępowinowej. Krew pępowinowa konkretnego dziecka może być wykorzystana dla jego rodzeństwa bądź innego członka rodziny, jeśli jest to uzasadnione medycznie i występuje zgodność tkankowa pomiędzy dawcą i biorcą. Istnieją dwie możliwości przechowywania krwi pępowinowej: w banku rodzinnym, takim jak Polski Bank Komórek Macierzystych, na cele przeszczepów autologicznych lub allogenicznych dla biorców spokrewnionych, albo w bankach publicznych na cele przeszczepów allogenicznych dla biorców niespokrewnionych.
Komórki macierzyste z krwi pępowinowej odznaczają się dużym potencjałem proliferacyjnym, tj. mają dużą zdolność namnażania się po przeszczepieniu. Dotyczy to zarówno przeszczepów autologicznych (dawca jest biorcą pobranych komórek), jak i allogenicznych (przeszczep od innego osobnika np. przeszczep rodzinny). Krew pępowinowa zawiera nie tylko krwiotwórcze komórki macierzyste, ale także komórki mezenchymy, dające początek komórkom innych tkanek (komórkom tkanki nerwowej, komórkom tkanki kostnej, komórkom tkanki mięśniowej, w tym komórkom mięśnia sercowego).

Komórki macierzyste w terapii
Badania wykonane w ciągu ostatnich kilku lat (1998-2003) wykazały, że szpik, a również krew pępowinowa zawierają komórki, które po przeszczepieniu różnicują się w organizmie biorców na komórki wątroby, mięśni, śródbłonka, trzustki, mięśnia sercowego, mózgu, nerki, płuc i siatkówki oka. Wyniki tych badań pozwalają przypuszczać, że w szpiku, krwi pępowinowej i obwodowej są obecne także macierzyste komórki totipotencjalne, co dawałoby niezwykłą perspektywę wykorzystywania ich nie tylko w leczeniu chorób hematologicznych, ale również np. w celu regeneracji tkanki mięśniowej (np. komórek mięśnia sercowego), komórek nerwowych (w chorobie Alzheimera, chorobie Parkinsona). Obecnie znanych jest około 70 chorób, przy których przeszczep komórek macierzystych stwarza szanse wyleczenia. Przeciętna porcja krwi pępowinowej zawiera mniej krwiotwórczych komórek macierzystych niż przeciętna porcja pobranego szpiku. Z tego względu większość opisanych dotychczas zabiegów przeszczepiania krwi pępowinowej wykonano u dzieci, wykorzystując zarówno krew własną, jak i pobraną od brata lub siostry, a także od dawcy niespokrewnionego. W celu zwiększenia potrzebnej do przeszczepiania liczby komórek macierzystych od kilkunastu lat są prowadzone badania nad możliwością namnażania ich poza organizmem. Najszersze zastosowanie tych komórek uwzględnia się m.in. w takich chorobach, jak ostre białaczki, białaczki przewlekłe, w zespołach mielodysplastycznych (różne rodzaje niedokrwistości), w zespołach mieloproliferacyjnych oraz w zespołach rozrostowych układu chłonnego. Stosowane są również w chorobach spowodowanych defektem komórki macierzystej, związanych z zaburzeniami lub brakiem funkcji enzymów, chorobach fagocytów, a także w przypadku dziedzicznych anomalii krwinek czerwonych oraz dziedzicznego zaburzenia układu odpornościowego. Komórki macierzyste pobierane z krwi pępowinowej są wykorzystywane także w leczeniu nowotworów złośliwych, takich jak: rak piersi, mięsak Ewinga, neuroblastoma (nerwiak) czy rak nerki. Jednakże nie wszystkie z tych chorób są leczone komórkami własnymi pacjenta (przeszczep autologiczny), niektóre formy białaczki wymagają stosowania przeszczepów allogenicznych, czyli takich, w których komórki macierzyste pochodzą od obcego dawcy.
Naukowcy podkreślają jednak, że komórki macierzyste, które pochodzą z krwi pępowinowej, nie są lekarstwem na wszystkie choroby, jakie ewentualnie w przyszłości mogą dotknąć dziecko.
Magdalena M. Stawarska

"Nasz Dziennik" 2006-07-25

Autor: wa