Jubileusz Górali

Treść

Rok 2009 będzie dla Związku Podhalan czasem doniosłych jubileuszy. Z okazji dziewięćdziesiątej rocznicy jego powstania oraz sto piątej rocznicy zainicjowania Ruchu Góralskiego w Polsce, z którego Związek się wywodzi, zaplanowano m.in. trzydniowy Nadzwyczajny Zjazd: w Zakopanem, Rajczy i Nowym Targu. Z Prezesem Zarządu Głównego Związku Podhalan Maciejem Motorem Grelokiem, rozmawia Małgorzata Bochenek. Przed 90 laty powstał Związek Podhalan, co legło u jego podstaw? - Związek Podhalan jest jedną z największych i najstarszych organizacji w Polsce. Jej początek stanowiła działalność wielkich osobowości, oczarowanych pięknem regionu podhalańskiego i jego rodzimej kultury. Należy tutaj choćby wspomnieć: Tytusa Chałubińskiego, Władysława Matlakowskiego, Feliksa Gwiżdża, Jakuba Zachemskiego, Bronisława Dembowskiego, Stanisława Witkiewicza, Kazimierza Przerwę-Tetmajera, Andrzeja Chowańca, Andrzeja Stopkę Nazimka, Wojciecha Brzega czy Władysława Orkana. Dzięki ich działalności wśród górali rodziła się świadomość rodzimej wartości. W 1904 roku w Zakopanem powołano Związek Górali. To właśnie ta organizacja stała się bezpośrednią podwaliną Związku Podhalan. Na czwartym zjeździe Związku Górali, który odbył się 3-4 sierpnia 1919 roku w Nowym Targu wybrano pierwszy Zarząd Główny Związku Podhalan. Ta data uznawana jest za początek działalności ZP. Co ważne, już w 1928 roku w zjeździe odbywającym się w Kościelisku po raz pierwszy jako delegat uczestniczył przedstawiciel nowo powołanego Związku Podhalan w Ameryce. A lata okupacji? - Lata okupacji hitlerowskiej to czas konspiracyjnej działalności. I chociaż oficjalnie Związek został reaktywowany dopiero w 1959 roku, to jednak przez cały czas podejmował działania na rzecz pielęgnowania wiary, tradycji i kultury, mimo że atmosfera polityczna powojennej Polski nie sprzyjała rozwojowi ruchów regionalnych. Od 1973 roku do dzisiaj siedzibą Związku jest Dom Podhalański im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Władysława Orkana w Ludźmierzu. Czy możemy wskazać na najważniejsze momenty w historii Związku Podhalan? - Na przestrzeni lat wiele było ważnych momentów. Jednak chciałbym zwrócić uwagę szczególnie na rok 1979, kiedy po raz pierwszy do Polski z wizytą apostolską przybył Ojciec Święty Jan Paweł II. Jego obecność w Nowym Targu miała ogromne znaczenie także dla naszego Związku, który zjednoczył się w poczuciu obrony wartości. Każde spotkanie z Janem Pawłem II było dla nas wielkim zobowiązaniem. Ze wzruszeniem wspominamy pielgrzymki do Rzymu, także te, kiedy zawoziliśmy Ojcu Świętemu choinkę z Podhala. Bardzo ważny był rok 1987, wtedy Papież Polak przyjął Honorowe Członkostwo Związku Podhalan - to dla nas największy zaszczyt i powód do dumy. Pragniemy być wierni jego słowom kierowanym do nas, m.in. i tym: "Górale to jedyne w swoim rodzaju społeczeństwo, które nosi w sobie znamiona wielkiej polskiej tradycji, tak wielkiej, że trzeba, ażeby ona trwała nadal, ażeby żaden obyczaj, żaden styl i moda współczesności tej wielkiej podhalańskiej tradycji nie zniszczyły i nie wyparły". Kto dziś należy do Związku Podhalan? - Górale zamieszkujący Karpaty Polskie, górale z 12 subregionów, ale również miłośnicy góralszczyzny, ludzie, którym także zależy na kultywowaniu wiary chrześcijańskiej, poszanowaniu tradycji i kultury Narodu Polskiego. Zatem Związek Podhalan skupia nie tylko rodowitych górali, ale także sympatyków związanych z subregionami zamieszkałymi przez górali polskich. Do związku należy blisko 7200 ludzi. Rocznie przybywa około dwieście, trzysta osób. Jakie są podstawowe cele Związku? - Sens i kierunki podejmowanych przez nas działań oraz zasady i idee określone zostały w Deklaracji Programowej Związku Podhalan. Oparto ją na spuściźnie założycieli, wybitnych działaczy. Naszym podstawowym celem jest kultywowanie tradycji góralskiej szeroko pojętej, przede wszystkim w sztuce, tj. w tańcu, muzyce, przejawia się to również w dbaniu o zachowanie gwary. Pragniemy kultywować wiarę i tradycję naszych ojców, służyć Ojczyźnie poprzez sprawowanie pieczy nad moralnym poziomem mieszkańców poszczególnych regionów oraz kulturalnym i materialnym ich rozwojem. Bardzo ważna jest walka o ochronę duchowych i materialnych wartości krajobrazu i środowiska naturalnego. W jaki sposób Związek realizuje swoją misję? - Nasze cele realizujemy poprzez pracę z dziećmi i młodzieżą. Prowadzimy 44 zespoły folklorystyczne, w których w sumie uczestniczy ponad 1500 młodych ludzi. Staramy się także wydawać własne publikacje oraz angażować się w zakładanie placówek etnograficznych i muzealnych dokumentujących kulturę poszczególnych regionów góralskich. Jesteśmy organizatorami i współorganizatorami kilku cyklicznych konkursów, w tym gwary literackiej imienia pisarza Andrzeja Skupnia-Florka. Podejmujmy wiele konkursowych przedsięwzięć związanych z muzyką. Współorganizujemy Karnawał Góralski w Bukowinie Tatrzańskiej czy też Przegląd Jasełkowy w Czarnym Dunajcu. Przygotowujemy także konferencje i sympozja naukowe. Bardzo ważne miejsce dla Związku Podhalan stanowi sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala w Ludźmierzu... - Jest to centrum duchowej jedności górali. W roku bieżącym podczas 43. zjazdu odczytany został akt ks. kard. Stanisława Dziwisza, nadający Matce Bożej Ludźmierskiej tytuł Królowej Wszystkich Górali Polskich. Od księdza Tadeusza Juhasa, kustosza sanktuarium, a zarazem kapelana Związku Podhalan (obok ks. Władysława Zązela) otrzymaliśmy słowa aktu wraz z wizerunkiem naszej Pani z napisem: "Matka Boża Ludźmierska Królowa Górali Polskich". Co znalazło się w programie jubileuszowych obchodów? - Jubileuszowy rok rozpoczynamy już 4 stycznia opłatkiem ogólnozwiązkowym w Łącku na Sądecczyźnie. Po raz pierwszy w historii Związku doroczny zjazd zaplanowano na trzy dni w trzech różnych miejscach. I tak pierwszym dniem 44. Nadzwyczajnego Zjazdu będzie spotkanie w pierwszą niedzielę po Wielkanocy na "święconym" w Zakopanem. Drugi dzień zaplanowano 5 lipca w Rajczy na Żywiecczyźnie, natomiast trzeci, ostatni, 8 listopada w Nowym Targu. Bardzo ważne wydarzenie w ciągu zbliżającego się roku będziemy obchodzili także w czerwcu z okazji 30. rocznicy pobytu Jana Pawła II na Podhalu. Chcemy również wydać piękny album "Górale w historii Polski". Dziękuję za rozmowę. "Nasz Dziennik" 2008-12-19

Autor: wa