Jest pomnikiem niepodległości, czy będzie historii?

Treść

Jedna z najwybitniejszych budowli w stylu architektury modernistyczno-ekspresjonistycznej - kościół pw. św. Rocha w Białymstoku, ma szansę stać się pomnikiem historii. Świątynia ta, górująca nad miastem, została wzniesiona jako wotum za odzyskanie przez Polskę niepodległości.

W Polsce jedynie 35 obiektów architektonicznych uznanych zostało za pomniki historii. Na tej liście figurują m.in. zespoły staromiejskie w Chełmnie, Gdańsku, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Toruniu i Zamościu, wrocławska Hala Stulecia, zamek w Malborku czy kopalnie soli w Wieliczce i Bochni. W województwie podlaskim zaszczytne miano pomnika historii posiada tylko jeden zabytek - Kanał Augustowski, XIX-wieczna perła inżynierii wodnej. Prawdopodobnie jednak już niedługo takim pomnikiem stanie się również kościół św. Rocha. Trwają przygotowania dokumentacji dotyczącej tej świątyni. Chodzi tu o archiwalia na temat charakterystyki budowli, opis stanu zachowania oraz uwypuklenie największych wartości kościoła św. Rocha. Dokumentacja wraz z wnioskiem będzie przedstawiona do oceny prezydentowi Polski, który na wniosek ministra kultury nadaje status pomnika historii.
Początki kościoła św. Rocha związane są z datą 2 lutego 1925 roku, kiedy to ks. bp Jerzy Matulewicz, ordynariusz wileński, zezwolił ks. Adamowi Abramowiczowi założyć drugą parafię w Białymstoku. Kościół miał stanąć na diecezjalnej własności - wzgórzu św. Rocha. Wcześniej znajdował się tu cmentarz grzebalny z kaplicą fundowaną przez założyciela miasta Białegostoku hetmana Jana Klemensa Branickiego. Cmentarz był nieczynny od końca XIX wieku, kiedy to przeniesiono go na obrzeża miasta (dzisiejszy cmentarz farny). Po rozszerzeniu granic miasta w 1919 roku wzgórze św. Rocha znalazło się w centrum Białegostoku. 14 kwietnia 1926 roku ogłoszono konkurs na projekt, rozstrzygnięty trzy miesiące później. Wygrał go wybitny architekt Oskar Sosnowski. W programie konkursu zaznaczono pomnikową ideę świątyni, mającej być w zamierzeniach Komitetu Budowy pomnikiem dziękczynnym, wzniesionym w dziesiątą rocznicę odzyskania niepodległości. Prace budowlane rozpoczęto w 1927 roku. Dzięki znakomitej organizacji robót i ofiarności parafian budowa postępowała szybko. W chwili wybuchu wojny kościół był gotowy w stanie surowym, z założoną kopułą, ukończoną wieżą, na szczycie której ustawiono figurę Matki Bożej. Dzięki pomocy Bożej Opatrzności budowa kościoła mogła trwać nawet w czasie wojny. Pierwsze Msze św. zaczęto odprawiać w świątyni w 1941 roku. Natomiast kościół konsekrowano w roku 1946.
Kształt architektoniczny oraz materiały użyte do budowy kościoła św. Rocha w Białymstoku były - jak na czasy, kiedy go wzniesiono - bardzo nowoczesne. Użyto bowiem do konstrukcji żelbetonu, wówczas zupełnej nowości. Pomimo zastosowania tego ciężkiego materiału, dzięki ogromnemu talentowi architekta budowla wydaje się lekka i zgrabna. Sam styl kościoła to ekspresyjny modernizm. Swoją budowlę Oskar Sosnowski oparł na planie ośmioboku składającego się z trzech stopniowo narastających brył. Pierwsza tworzy zasadniczy plan świątyni, drugą i trzecią stanowią ośmioboczne parawanowe attyki. Pierwotnym wezwaniem świątyni miała być Gwiazda Zaranna, imię Matki Bożej symbolizujące jutrzenkę niepodległości, dlatego Sosnowski użył w projekcie planu gwiazdy, którą następnie wykorzystał w innych elementach we wnętrzu (np. sklepienia). Po śmierci projektanta we wrześniu 1939 roku budowę kościoła kończył architekt Stanisław Bukowski. Kościół św. Rocha jest znany na świecie dzięki swojej wybitnej architekturze, świetnie łączącej to, co nowoczesne, z tym, co dawne.
Adam Białous, Białystok
"Nasz Dziennik" 2009-02-24

Autor: wa