Jan Kasjan i czystość serca

Treść

Kasjan uważał, że celem życia każdego mnicha (uzupełnijmy go tutaj i powiedzmy: chrześcijanina) jest czyste serce. Niektórym braciom się wydawało, że dojdą do celu na skróty, ograniczając swoje życie do wyrzeczeń zewnętrznych: porzucenia dóbr i zaszczytów…

Jan Kasjan (zm. ok. 435 r.) jest autorem, którego uważa się za mistrza św. Benedykta. Uważna lektura jego pism jest zatem bardzo ważna, jeśli ktoś pragnie zrozumieć ducha Reguły benedyktyńskiej.

Na początek zobaczmy pojęcie dla Kasjana kluczowe: czystość serca. Czytamy:

Doskonałości nie osiągniemy od razu, rezygnując z posiadania dóbr czy też odrzucając zaszczyty, gdy brak nam owej miłości, której cechy opisuje Apostoł, a która polega na czystości serca. Cóż bowiem innego znaczy nie zazdrościć, nie unosić się pychą, nie złościć się, nie działać obłudnie, nie szukać swego, nie cieszyć się z niesprawiedliwości, nie pamiętać złego, jak tylko to, by składać zawsze Bogu w ofierze serce czyste i doskonałe, i zachować je nietknięte od wszelkich namiętności?

Kasjan uważał, że celem życia każdego mnicha (uzupełnijmy go tutaj i powiedzmy: chrześcijanina) jest czyste serce. Niektórym braciom się wydawało, że dojdą do celu na skróty, ograniczając swoje życie do wyrzeczeń zewnętrznych: porzucenia dóbr i zaszczytów; Kasjan uważa, że to za mało, aby dojść do celu jakim jest niebo, gdyż warunkiem jest czyste serce utożsamione przez naszego autora z miłością (opisaną tutaj w słowami z 13. rozdziału Pierwszego Listu do Koryntian). Praca nad sercem jest trudniejsza, gdyż sięga w głąb naszej osobowości, stawia większe wymagania, domaga się czasami radykalnych rozstrzygnięć, większej cierpliwości i wytrwałości w dążeniu do dobra. Nie można nigdy powiedzieć, że już zrobiliśmy wszystko, gdyż zawsze można kochać bardziej. Serce czyste to serce zintegrowane wokół jedynego celu: miłowania Boga i bliźniego, serce, które nie rozprasza się wobec świata, ale konsekwentnie dąży do celu pomimo wszelkiego rodzaju przeszkód chcących go rozproszyć.

Podsumowując zacytujmy fragment książki C. Stewarta, w którym amerykański badacz genialnie szkicuje kierunek, w którym nasza refleksja o czystości serca winna zmierzać:

Do czasów Kasjana „czystość serca” stała się już uprzywilejowanym pojęciem, którego chrześcijańscy i monastyczni pisarze używali na opisanie moralnej i duchowej jedności. Miało ono początek w Starym Testamencie i odnosiło się do przestrzegania czystości rytualnej. Pojęcie to przeszło do chrześcijańskich tekstów, aby skoncentrować się na unikaniu złych myśli. Od czasów Platona „czystość” oznaczała jasność zamiarów, wolność od rozproszeń czy niepotrzebnych przeszkód, prostotę ciężko zdobytą w doświadczeniach, zarówno dla przedchrześcijańskich, jak i chrześcijańskich pisarzy. Jako owoc filozoficznej lub ascetycznej dyscypliny, czystość nie była cnotą dla niewypróbowanych. Jak zauważyła amerykańska autorka Flannery O’Connor: „Myślę, że zwrot «naiwna czystość» jest wewnętrznie sprzeczny. Nie sądzę, żeby czystość była skromną niewinnością, nie myślę, że jest ona cechą dzieci i idiotów. Uważam, że jest to coś, co przychodzi z doświadczeniem lub łaską, tak że nigdy nie może być naiwne”. Ona, podobnie do Kasjana i jego poprzedników, widziała czystość nie jako dziewiczy stan, chroniący przed zepsuciem, ale jako cnotę człowieka stającego się w pełni żywym, mimo i dzięki ranom pozostawionym w sposób nieunikniony przez życie.

Szymon Hiżycki OSB (ur. w 1980 r.) studiował teologię oraz filologię klasyczną; odbył specjalistyczne studia z zakresu starożytnego monastycyzmu w kolegium św. Anzelma w Rzymie. Jest miłośnikiem literatury klasycznej i Ojców Kościoła. W klasztorze pełnił funkcję opiekuna ministrantów, duszpasterza akademickiego, bibliotekarza i rektora studiów. Do momentu wyboru na urząd opacki był także mistrzem nowicjatu tynieckiego. Wykłada w Kolegium Teologiczno-Filozoficznym oo. Dominikanów. Autor książki na temat ośmiu duchów zła Pomiędzy grzechem a myślą oraz o praktyce modlitwy nieustannej Modlitwa Jezusowa. Bardzo krótkie wprowadzenie.

Żródło: cspb.pl, 27 listopada 2020

Autor: mj