Treść

Święty Atanazy, arcybiskup Alek­sandrii w połowie IV w. w liście do Mar­cellinusa określił Psałterz i jego wartość dla chrześcijan jako:

Małą Biblię, w której wierzący w Chrystusa odnajdzie wszystkie podstawowe prawdy zawarte w całym Piśmie Świętym;

Człowiek może w Psałterzu całkowicie odnaleźć siebie. Znajdują się w nim słowa odpowiadające wszystkim ludzkim doświadczeniom;

Ponieważ Psałterzem posługują się wszyscy chrześcijanie, modląc się nim, i my włączmy się we wspólnotę (obcowanie) świętych;

Psałterz jest też czystym zwierciadłem, w którym odbija się całe chrześcijaństwo. Prowadzi do poznania samego siebie, do Boga i do całego stworzenia.

Te wskazania są zawsze aktualne. Osobisty kontakt z Psałterzem był możliwy przede wszystkim dla osób wykształconych, umiejących czytać, albo dla możnych, którym mógł go odczytywać i komentować kapelan. Do najstarszych zabytków polskiej literatury należą Psałterze: Floriański (z I połowy XIV w., tekst trójjęzyczny: łaciński, polski i niemiecki); Puławski (z końca XV lub początku XVI w. z objaśnieniami poprzedzającymi tekst Psalmu, podzielony na dni tygodnia z Pieśniami biblijnymi), a przekłady Psalmów występują w wielu najdawniejszych modlitewnikach i zbiorach pieśni.

Zwykli wierni słyszeli Psalmy podczas nabożeństw. Wspaniały komentarz do Psalmów pozostawił św. Augustyn, komentowali je również inni Ojcowie Kościoła.

Liturgia Godzin była sprawowana w rzymskich bazylikach, w katedrach i kolegiatach. W Rzymie łacina była powszechnie znana, natomiast w krajach przyjmujących chrześcijaństwo była językiem elit. Jeśli ktoś, kto jej nie znał, uczestniczył w Liturgii Godzin w katedrach, klasztorach i kolegiatach, bardziej podziwiał wspaniałe śpiewy niż rozumiał, co one oznaczają.

Wychodząc naprzeciw potrzebom ewangelizacji, apostołowie nawracających się ludów przygotowywali dla nich w ich językach odpowiednie modlitwy i pieśni, często korzystając z Psałterza. Wśród naszych polskich tradycyjnych pieśni możemy wymienić tutaj tłumaczenia Jana Kochanowskiego: „Będę Cię wielbił, mój Panie” (Ps 30); „Kto się w opiekę (Ps 91); Franciszka Karpińskiego „Bądź mi litoś­ciw” (Ps 51).

W XVI w. wspaniały przekład Psalmów Jana Kochanowskiego i muzyczne opracowanie Mikołaja Gomułki przyczyniły się do zapoznania z Psałterzem warstw wykształconych. Do dziś opracowania Psalmów Gomułki i innych renesansowych i barokowych kompozytorów stanowią ważną część repertuaru wielu chórów i przez to ubogacają zarówno ich członków, jak też słuchaczy ich śpiewu.

W związku z ewangelizacją Japonii prowadzoną od św. Franciszka Ksawerego przez jezuitów na przełomie XVI i XVII w. można przytoczyć fragment czytania na wspomnienie męczenników św. Pawła Miki i towarzyszy (6 II, umęczonych w 1597 r.). Jeden z ukrzyżowanych męczenników: „Andrzej, który znajdował się obok Ludwika, miał oczy zwrócone ku niebu, a wezwawszy najświętsze imiona Jezusa i Maryi, rozpoczął Psalm: «Chwalcie słudzy Pańscy, chwalcie imię Pana», którego nauczył się w szkole katechistów w Nagasaki; tam bowiem dla celów katechetycznych uczono też niektórych psalmów” (wg Monastycznej Liturgii Godzin, III, s. 1111).

Odnowiona liturgia znacznie ubogaciła przez szersze wprowadzenie Psalmów obrzędy Mszy świętej i Sakramentów. Zwłaszcza przez wprowadzenie Psalmów międzylekcyjnych.

Dawniej w Graduale – zbiorze śpiewów mszalnych stałych i zmiennych części – były śpiewy oparte na Psałterzu w Graduale i w Tractus w Wielkim Poście (i w Przedpościu, okresie przygotowawczym do Wielkiego Postu, zaczynającym się Niedzielą od Siedemdziesiątnicy w trzecim tygodniu przed Środą Popielcową) oraz w Mszach za zmarłych, jednak teksty Psalmów były stosunkowo krótkie, za to kunsztownie opracowane pod względem muzycznym. Obecnie dłuższe zestawienia wersetów stanowiących rozważanie pierwszego czytania z refrenem powtarzającym główną myśl pozwalają usłyszeć i zapamiętać znacznie więcej z bogatych tekstów Psałterza.

Konstytucja o Liturgii Soboru Waty­kańskiego II doceniła nabożeństwa oparte o Liturgię Godzin, zawierające Psalmy w językach narodowych:

Duszpasterze niech się starają w niedziele i uroczyste święta odprawiać w kościołach z udziałem wiernych główne godziny, zwłaszcza nieszpory. Zaleca się, aby i świeccy odmawiali brewiarz czy to z kapłanami, czy na swoich zebraniach, czy nawet indywidualnie (100).

Każdy duchowny zobowiązany do brewiarza, jeżeli odmawia go w języku ojczystym z grupą wiernych albo z tymi, o których mowa w § 2 (osoby konsekrowane lub członkowie zrzeszeń dążących do doskonałości, mężczyźni i kobiety), wypełnia swój obowiązek, byleby tekst przekładu był zatwierdzony (101 § 3).

Angażowanie starszych i młodych wiernych w czynne uczestnictwo w liturgii jako lektorów, kantorów i psałterzystów powoduje, że cała Biblia i zawarte w niej Psalmy stają się im bliższe. Zaangażowanie w ich publiczne wykonanie tworzy szczególną więź. Teksty mogą utkwić w pamięci i przypomnieć się wtedy, gdy będą potrzebne.

Fragment z książki Modlić się Psalmami. O autorze: Tomasz Maria Dąbek OSB (ur. 28 kwietnia 1952 w Będzinie) – tytuł profesora nauk teologicznych otrzymał w 1998. Pełnił funkcję cenzora w archidiecezji krakowskiej. Zajmuje się egzegezą Nowego Testamentu, teologią biblijną, a w latach 1980-2004 także muzykę kościelną. Autor około 180 opracowań naukowych i popularnonaukowych, w tym także książek. Jest kierownikiem katedry teologii biblijnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

Źródło: ps-po.pl, 18 kwietnia 2019

Autor: mj