Bohaterowie "Kamieni na szaniec"

Treść

W okresie PRL żołnierze Armii Krajowej traktowani byli przez władzę co najmniej nieufnie. Częstokroć spotykały ich represje i szykany, traktowano ich jako obywateli drugiej kategorii. Wielu z nich do 1989 r. pozostawało pod "opieką" komunistycznych służb specjalnych.

Losy żołnierzy AK w PRL są obecnie tematem wielu publikacji. Jedną z takich prac jest książka Agnieszki Pietrzak, doktorantki na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, poświęcona żołnierzom batalionu Armii Krajowej "Zośka" represjonowanym w latach 1944-1956.
Żołnierze batalionu "Zośka" w większości byli harcerzami Szarych Szeregów i podległych im Grup Szturmowych. Po podporządkowaniu ich Kierownictwu Dywersji Komendy Głównej AK powstał Oddział Specjalny "Jerzy". Jego żołnierze po przejściu odpowiedniego przeszkolenia likwidowali konfidentów i volksdeutschów oraz dokonywali akcji dywersyjnych. 26 marca 1943 r. żołnierze OS "Jerzy" przeprowadzili akcję pod Arsenałem, w trakcie której uwolniono z rąk Niemców ppor. Jana Bytnara "Rudego" oraz 21 innych osób. 1 września 1943 r. Grupy Szturmowe przekształcono w batalion, który przyjął nazwę "Zośka" na cześć poległego w walce z Niemcami ppor. Tadeusza Zawadzkiego "Zośki". W chwili wybuchu Powstania Warszawskiego batalion liczył 320 żołnierzy. W trakcie walk w jego szeregi wstąpiło wielu ochotników. Batalion zakończył działania bojowe 23 września 1944 roku. Łącznie służyło w nim w trakcie powstania 520 ludzi. Śmierć w boju poniosło 360 żołnierzy, czyli 70 proc. stanu osobowego. Po kapitulacji 2 października 1944 r. żołnierze batalionu "Zośka" zostali osadzeni w kilku niemieckich obozach jenieckich. Niektórzy opuścili stolicę wraz z ludnością cywilną. Część żołnierzy uczestniczyła w tzw. drugiej konspiracji, tworząc m.in. jednostkę dyspozycyjną Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych. Jej żołnierze, podobnie jak inni "zośkowcy", ujawnili się potem przed komunistami.
Powojenne próby powrotu żołnierzy "Zośki" do normalnego życia rodzinnego i zawodowego przerwały aresztowania dokonywane przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w latach 1945-1947 i ponownie 1948-1950 w ramach tzw. sprawy "Zośka". Łącznie aresztowano 37 żołnierzy służących w batalionie. W pierwszym okresie powodem aresztowania była akowska przeszłość poszczególnych żołnierzy. W drugim przypadku funkcjonariusze UB próbowali udowadniać, iż żołnierze batalionu "Zośka" tworzą tajną organizację prowadzącą antypaństwową działalność. Jednym z aresztowanych był por. Jan Rodowicz "Anoda", zamęczony przez przesłuchujących go funkcjonariuszy MBP 7 stycznia 1949 roku. W rezultacie aresztowań żołnierze "Zośki" byli skazywani na kary więzienia. Agnieszka Pietrzak opisuje przebieg ich procesów sądowych, warunki "odbywania kary" w stalinowskich więzieniach, a także represje, jakie dotknęły rodziny powstańców. Przedstawia także sytuację skazanych po opuszczeniu więzienia i ich dalszą inwigilację przez SB. Osobny podrozdział książki poświęcony został dochodzeniu sprawiedliwości przez żołnierzy batalionu "Zośka" w demokratycznej Polsce po 1989 roku.
W 65. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego należy pamiętać, iż po wojnie wielu powstańców spotkały represje i szykany ze strony władz PRL, gdyż stanowili oni zaprzeczenie oskarżeń wysuwanych wobec Armii Krajowej i przez swoją walkę z Niemcami podważali legitymizację władzy sprawowanej przez partię komunistyczną.
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie zaprasza jutro na spotkanie z panią Barbarą Wyrzykowską, członkiem Szarych Szeregów, łączniczką AK, uczestniczką Powstania Warszawskiego, w latach 80. działaczką NSZZ "Solidarność". Po nim nastąpi wykład Agnieszki Pietrzak pt. "Żołnierze Batalionu Armii Krajowej 'Zośka' represjonowani w latach 1944-1956". Spotkanie zakończy pokaz i omówienie sowieckich kronik filmowych przedstawiających walki na przedpolach Warszawy latem 1944 roku. Początek spotkania o godz. 12.00 w budynku IPN przy ulicy Szopena 23 w Rzeszowie.
Uroczystości rocznicowe zakończy 1 sierpnia o godz. 17.00 złożenie kwiatów pod pomnikiem Chwały Żołnierzy AK Podokręgu Rzeszów.
Dr Mariusz Krzysztofiński
Autor jest pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej Oddziału w Rzeszowie.
"Nasz Dziennik" 2009-07-29

Autor: wa