Agenci bez zasłony

Treść

W Domu Kultury w Jaśle otwarto wczoraj wystawę pt. "Tarcza i miecz władzy ludowej. SB na Rzeszowszczyźnie w latach 1957-1989". Niezwykle interesująca ekspozycja, przygotowana przez rzeszowski oddział IPN, odsłania kulisy funkcjonowania państwa totalitarnego, jego struktury oraz metody działania funkcjonariuszy i agentów SB na obszarze dawnego województwa rzeszowskiego.

Wystawa obejmuje województwo rzeszowskie (w granicach do 1975 r.) oraz powstałe w 1975 r. w wyniku podziału administracyjnego kraju województwa: krośnieńskie, przemyskie i tarnobrzeskie. Przedstawia struktury, środki i metody pracy operacyjnej stosowane przez SB. Przygotowując wystawę, historycy rzeszowskiego IPN skupili się głównie na funkcjonowaniu policji politycznej, pomijając represyjną działalność milicji, wymiaru sprawiedliwości czy wojska. Wynika to z faktu, że po 1956 r. główną rolę w systemie utrzymania wewnętrznego porządku w PRL odgrywała SB. Na kilkunastu planszach zaprezentowano przeszło 170 fotografii i dokumentów, które obrazują działalność szefów SB szczebla wojewódzkiego, rejonowego i powiatowego, uzupełnionych o ich biogramy. Wśród archiwaliów są także unikatowe zdjęcia z ćwiczeń ZOMO czy fotografie z pasowania na ucznia pałą milicyjną w jednej z rzeszowskich szkół, której patronowało ORMO. Zwiedzający mogą zobaczyć m.in. autentyczne mundury ORMO, ZOMO oraz rekwizyty milicyjno-esbeckie: tarczę, hełm, pałkę, kajdanki, wreszcie wydawnictwa propagandowe i instruktażowe resortu spraw wewnętrznych oraz szereg plakatów. W pierwszej części wystawa prezentuje obsadę personalną - sylwetki szefów SB, naczelników poszczególnych wydziałów, komendantów wojewódzkich i szefów WUSP w Rzeszowie, Tarnobrzegu, Przemyślu i Krośnie, przed rokiem 1975 leżących na terenie województwa rzeszowskiego. Druga część ukazuje podział administracyjny oraz strukturę wewnętrzną SB, trzecia, o charakterze słownikowym, przedstawia środki, formy i metody stosowane w resorcie bezpieczeństwa, a czwarta przybliża podstawowe kierunki działań SB m.in. wobec Kościoła i środowisk opozycyjnych. Na wystawie pokazano też szereg ciekawych informacji, w większości mało znanych, a często prezentowanych po raz pierwszy.
Choć centrum zainteresowań SB stanowiły m.in. środowiska dziennikarskie, adwokackie, akademickie, opozycyjne, to szczególna jej uwaga skoncentrowana była na Kościele katolickim, którego inwigilacją w województwie rzeszowskim trudniła się Grupa V Wydziału III MO, a następnie utworzony w lipcu 1962 r. w Rzeszowie Wydział IV KW MO. Działania te koncentrowały się wokół zapewnienia informacji na temat bieżącej działalności Kościoła oraz przeciwdziałania inicjatywom, według bezpieki, wrogim ustrojowi PRL.
Mariusz Kamieniecki

"Nasz Dziennik" 2006-02-22

Autor: ab